Bước vào năm 2025, xuất khẩu nông sản Việt Nam ghi nhận những con số vô cùng tích cực – tổng kim ngạch đạt 8,25 tỷ USD trong 2 tháng đầu năm, tăng 50,3% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, đằng sau sự khởi sắc ấy lại là những hồi chuông cảnh báo liên tiếp về chất lượng và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Những vấn đề tưởng chừng đã cũ như dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, quy trình hậu kiểm, và truy xuất nguồn gốc lại một lần nữa trở thành lực cản lớn nhất với hành trình nâng tầm nông sản Việt.
Gia tăng cảnh báo, từ chối nhập khẩu – cảnh báo từ các thị trường trọng điểm
Theo thống kê được công bố trong bài báo Kinh tế & Đô thị ngày 6/4/2025, chỉ trong 3 tháng đầu năm, đã có:
- 9 mã hàng rau quả Việt Nam bị Trung Quốc tạm ngừng thông quan, do không đáp ứng yêu cầu về kiểm dịch thực vật và truy xuất nguồn gốc.
- 14 cảnh báo từ hệ thống RASFF (Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi của EU), liên quan đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng trong rau quả tươi Việt Nam.
- Một số lô sầu riêng bị từ chối nhập khẩu tại Nhật Bản và Hàn Quốc, do chất lượng không ổn định và không đúng như công bố.
- Riêng thị trường EU, từ đầu năm 2024 đến nay, có trên 35 lô hàng nông sản Việt bị cảnh báo, dẫn đến tình trạng kiểm tra tăng cường hoặc đình chỉ nhập khẩu tạm thời với một số doanh nghiệp.
Tổng cục Hải quan và Bộ NN&PTNT đã liên tục phát đi thông báo đề nghị các doanh nghiệp và hợp tác xã siết chặt khâu hậu kiểm, từ canh tác đến sau thu hoạch. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc kiểm soát chất lượng vẫn còn manh mún, thiếu sự liên kết và đồng bộ trong chuỗi giá trị.
Ảnh minh hoạ
Vì sao nông sản Việt liên tục bị cảnh báo?
Chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Đình Tùng cho biết: “Vấn đề lớn nhất hiện nay là chúng ta chưa kiểm soát tốt từ đầu vào đến khâu cuối cùng. Từ vùng trồng đến quy trình xử lý sau thu hoạch, bảo quản và vận chuyển đều tồn tại rủi ro nếu không có quy chuẩn chặt chẽ.”
Các nguyên nhân chính được chỉ ra gồm:
- Dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật vẫn còn cao do thói quen canh tác, sử dụng thuốc không đúng kỹ thuật, không đủ thời gian cách ly.
- Bảo quản sau thu hoạch không đạt tiêu chuẩn, dẫn đến sản phẩm bị hư hỏng, nhiễm khuẩn trong quá trình lưu kho hoặc vận chuyển.
- Thiếu mã số vùng trồng, thiếu truy xuất nguồn gốc hoặc thông tin truy xuất không chính xác.
- Tâm lý chạy theo đơn hàng, “đánh nhanh rút gọn” khiến nhiều doanh nghiệp bỏ qua bước kiểm tra chất lượng đầu ra hoặc hậu kiểm độc lập.
Bài toán hậu kiểm không còn là lựa chọn – mà là điều kiện sống còn
Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu ngày càng siết chặt quy định, đặc biệt là EU, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc, yêu cầu về kiểm nghiệm dư lượng, kiểm dịch thực vật, độ tươi mới, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc trở thành rào cản kỹ thuật bắt buộc.
Đơn cử, EU đã nâng mức cảnh báo đối với nông sản Việt Nam lên nhóm kiểm soát cao, đồng nghĩa với việc 100% lô hàng phải kiểm tra chất lượng và nguồn gốc trước khi thông quan. Điều này không chỉ kéo dài thời gian vận chuyển, tăng chi phí, mà còn khiến rủi ro trả hàng, hủy đơn tăng mạnh.
Điều đáng lo ngại là trong khi các nước ASEAN như Thái Lan, Indonesia, Malaysia đã có hệ thống giám sát chất lượng đầu ra quy mô quốc gia – Việt Nam vẫn thiếu một hệ sinh thái kiểm định độc lập, hiện đại và được quốc tế công nhận.
CASS – một phần lời giải cho bài toán chất lượng
Trong bức tranh nhiều thách thức hiện nay, mô hình CASS (Controlled Atmosphere Storage System) đã và đang đóng góp một phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng sau thu hoạch cho nông sản Việt. Công nghệ bảo quản khí quyển điều khiển mà CASS đang triển khai giúp:
- Kéo dài độ tươi từ 2–4 lần so với bảo quản lạnh thông thường
- Giảm tỷ lệ hư hao xuống dưới 5%
- Không sử dụng hóa chất bảo quản
- Tích hợp hệ thống truy xuất và giám sát dữ liệu toàn trình
Mặc dù không thể giải quyết tất cả những vấn đề tồn tại trong chuỗi sản xuất nông sản, nhưng CASS chính là một trong những mắt xích quan trọng giúp Việt Nam bước đầu xây dựng hệ sinh thái hậu kiểm – điều kiện bắt buộc để khẳng định vị thế trên bản đồ xuất khẩu nông sản thế giới.
Để tăng trưởng bền vững, nông sản Việt cần một chiến lược “từ gốc đến ngọn” – trong đó, hậu kiểm không còn là công việc mang tính hình thức, mà là tấm hộ chiếu để bước vào thị trường toàn cầu.
——
CÔNG TY TNHH BẢO QUẢN RAU QUẢ CASSS
• Hotline: 0931790829 – 0931780829
• Email: cass@cass.vn
• Website: cass.vn
• Địa chỉ: Lô F5, Đường số 6, KCN Hoà Bình Xã Nhị Thành Huyện Thủ Thừa Tỉnh Long An.
